Ik weet dat Satans voorkeur uitgaat naar plaatsen die dor
en onvruchtbaar zijn en dat de Geest van moord en bandeloosheid wonderwel
ontvlamt in eenzaamheid. Maar misschien is het zo dat deze eenzaamheid slechts
gevaarlijk is voor de ledige en dolende ziel die de verlatenheid bevolkt met
haar eigen hartstochten en hersenschimmen.
Het is zeker dat een praatgrage persoon wiens opperste
genoegen erin bestaat hoog vanaf kansel of preekgestoelte te oreren, op Robinsons
eiland het risico zou lopen volledig krankzinnig te worden. Ik eis niet dat
mijn journalist de onverschrokken deugden van Crusoë bezit, maar ik vraag hem
wel geen beschuldigingen te uiten jegens hen die de eenzaamheid en het mysterie
liefhebben.
Er zijn in ons praatzieke ras individuen die met minder
afschuw de doodstraf zouden ondergaan, als het hun was toegestaan vanaf het
schavot een omstandige redevoering af te steken, zonder te hoeven vrezen dat
de trommelslagers van Santerre* hun
voortijdig het woord benemen.
Ik beklaag ze niet, omdat ik vermoed dat hun retorische
ontboezemingen hun hetzelfde genot verschaffen als anderen beleven aan eenzaamheid
en stille overpeinzing. Maar ik veracht ze.
Ik verlang vooral dat mijn vermaledijde journalist mij
toestaat me te vermaken op mijn manier. 'U voelt dus nooit de behoefte uw genietingen
met anderen te delen?' zegt hij op nasale en zeer apostolische toon. Ziet u op
wat voor subtiele manier hij afgunstig is? Hij weet dat ik zijn genietingen
minacht en dan mengt die weerzinwekkende feestverstoorder zich slinks in de
mijne!
'Dat grote tekort niet alleen te kunnen zijn...!' zegt La Bruyère* ergens, als om allen te
beschamen die erop uit zijn in de massa vergetelheid te zoeken, omdat ze waarschijnlijk
vrezen de confrontatie met zichzelf niet te kunnen verdragen.
'Bijna al onze ellende komt daaruit voort dat wij niet
rustig in onze kamer kunnen blijven,' zegt een andere wijze, Pascal* geloof ik, en zo roept hij alle
verdwaasden naar de meditatiecel terug, die nu hun geluk zoeken in het gewoel,
in een soort prostitutie die ik broederschappelijk zou kunnen noemen, als ik de
mooie taal van mijn tijd zou willen spreken.
Noten
Santerre:
Antoine Joseph Santerre (1752-1809) begeleidde Lodewijk xvi naar het schavot.
Hij gaf zijn trommelslagers bevel de afscheidstoespraak van de koning af te
breken.
La Bruyère:
Jean de la Bruyère (1645-1696), Frans moralist. Baudelaire citeert
hier uit zijn bekende werk Les caractères (1688).
Pascal:
Blaise Pascal (1623-1662), filosoof, wiskundige en schrijver. Baudelaire
citeert hier uit de paragraaf over de verstrooiing uit de Pensees van Pascal.
La solitude
Un gazetier philanthrope me dit que la solitude est
mauvaise pour l'homme; et à l'appui de sa thèse, il cite, comme tous les
incrédules, des paroles des Pires de l'Eglise.
Je sais que le Démon fréquente volontiers les lieux
arides, et que l'Esprit de meurtre et de lubricité s'enflamme merveilleusement
dans les solitudes. Mais il serait possible que cette solitude ne fût
dangereuse que pour l'âme oisive et divagante qui la peuple de ses passions et
de ses chimères.
Il est certain qu'un bavard, dont le suprême plaisir
consiste à parler du haut d'une chaire ou d'une tribune, risquerait fort de
devenir fou furieux dans l'isle de Robinson. Je n'exige pas de mon gazetier les
courageuses vertus de Crusoé, mais je demande qu'il ne décrète pas d'accusation
les amoureux de la solitude et du mystère.
Il y a dans nos races jacassières des individus qui
accepteraient avec moins de répugnance le supplice suprême, s'il leur était
permis de faire du haut de l'échafaud une copieuse harangue, sans craindre que
les tambours de Santerre ne leur coupassent intempestivement la parole.
Je ne les plains pas, parce que je devine que leurs
effusions oratoires leur procurent des voluptés égales à celles que d'autres
tirent du silence et du recueillement; mais je les méprise.
Je désire surtout que mon maudit gazetier me laisse
m'amuser à ma guise. "Vous n'éprouvez donc jamais, - me dit-il, avec un
ton de nez très apostolique, - le besoin de partager vos jouissances ?"
Voyez-vous le subtil envieux ! Il sait que je dédaigne les siennes, et il vient
s'insinuer dans les miennes, le hideux trouble-fête !
"Ce grand malheur de ne pouvoir être seul !..."
dit quelque part La Bruyère, comme pour faire honte à tous ceux qui courent
s'oublier dans la foule, craignant sans doute de ne pouvoir se supporter
eux-mêmes.
"Presque tous nos malheurs nous viennent de n'avoir
pas su rester dans notre chambre", dit un autre sage, Pascal, je crois,
rappelant ainsi dans la cellule du recueillement tous ces affolés qui cherchent
le bonheur dans le mouvement et dans une prostitution que je pourrais appeler
fraternitaire, si je voulais parler la belle langue de mon siècle.
